در این مقاله دومبحث مهم چرم دوزی وپرداخت فرش را مورد بررسی قرار میدهیم. هرکدام از این مباحث در حیطه ای قرار میگیرند.مبحث چرم دوزی در حیطه استحکام فرش ومبحث پرداخت فرش در حیطه زیبایی فرش قرار میگیرد.
درگذشته بیشتر فرش های دست بافت لبه دوزی های چرمی میشد اما هم اکنون فرش ماشینی 700شانه ،فرش ماشینی 1200شانه لبه دوزی و پرداخت نیز میشود.
چرا فرش را چرم دوزی میکنند؟(لبه دوزی چرم)
با بررسی قالی های قدیمی این نکته را دریافته اند که در زمان قدیم بافندگان برای محافظت بیشتر فرش به جای الیاف پشم از موی بز برای شیرازه استفاده میکرده اند. زیرا موی بز مقاوم ترین الیاف حیوانی است که رطوبت از ان عبور نمیکندوهمچنین حشراتی از جمله بید که الیاف فرش را به سهولت میجوند نمیتوانند انها را بجوند.
هنگام خرید فرش برخی دقت کرده اند که در برخی فرشها پشت فرش به صورت لبه دوزی های چرم صورت گرفته است. اکثرا دلیل این موردرا یا نمیدانیم یا اینکه اصلا به هنگام خرید فرش به این نکته دقت نکرده ایم.در گذشته چرم دوزی برای فرشهای داخلی(منظور فرشهایی است که صادر نمیشده وبرای مصرف کننده داخلی بافته شده است) انجام نمیشد یا انکه خیلی کم این اتفاق می افتاد.اکثرا فرشهای صادراتی چرم دوزی میشده اند. مرحله دور دوزی یا لبه دوزی پس از اتمام فرش صورت میگرفته است.عمل دور دوزی اکثرا برای فرشهای دستبافت صورت میگیرد. ولی اگر بخواهید فرش ماشینی را سالم نگهدارید بهترین کار این است که فرشهایی انتخاب کنید که لبه دوزی های چرم داشته باشد.
دلایل چرم دوزی فرش ؛
1)جلوگیری از مشکل لول شدگی فرش وتا خوردن آن
2)امروزه کفپوش اکثر خانه ها ازسرامیک ویا پارکت است. فرش اگر به اندازه کافی سنگین نباشد روی زمین فرش سر میخورد وباعث خطر میشودو.
3)صاف ویک دست شدن فرش وهمچنین زیباتر شدن کناره ها
4)پوشاندن محل میخ یا سوزن خورده های کناره های فرش یا کجیهای ناشی از پایین کشی دستگاه
5)کمک به استحکام فرش
چه وسایلی در چرم دوزی فرش لازم است؟
-سوزن مناسب (معمولا سوزن شیرازه)
-نخ مخصوص چرم دوزی یا نخ وکس دار
-چرم (طبیعی یا مصنوعی)
-چکش چوبی
-مقوای کلفت
نحوه انجام چرم دوزی فرش
چرم های مصنوعی که دربازار موجود هستند را خریداری میکنند .به صورت نوارهای باریک ودراز برش میدهند.دراندازه هایی حدود چهار سانتی متر وبه اندازه طول وعرض فرش تهیه میشوند.اگر فرش به طرفین لول شده باشد ،فرش را ازپشت روی زمین پهن میکنند وبه وسیله چکش چوبی ان رامیکوبند وسپس پارچه سفیدی بر روی ان پهن میکنند وبا مقداری اب ان را خیس میکنند واتومیکنند. پس از ان چرم دوزی صورت میگیرد. دربعضی موارد هر چهار طرف فرش چرم دوزی میکنند.خصوصا برای فرشهایی که پرده ای هستند.
برخی از فرشها خصوصا ان دسته از فرشهایی که مکانیزم بافتشان به شیوه لول باشد. لبه های طولی فرش به سمت انها لوله میشوند. برای برطرف کردن این عیب فرش ان را لبه دوزی میکنند.چرمی که برای کناره های فرش مورد استفاده قرار میگیرد دارای مقاومت بالا باید باشد تا از لول شدن فرش جلوگیری به عمل اید.
مبحث چرم دوزی فرش یکی از مباحثی است که درحیطه فرش مهم تلقی میشود. زیرا میتوان گفت که با چرم دوزی فرش استحکام وعمر فرش را میتوان بالابرد.
از اینجای مقاله به بعد کمی هم مباحث در حیطه زیبایی فرش را مورد برسی قرار دهیم.یکی از مباحثی که در حیطه زیبایی فرش قرار میگیرد،پرداخت فرش است.پرداخت فرش یک هنر محسوب میشود واز جمله مشاغلی است که با فرشبافی در ارتباط است.
بافت فرش دست بافت مراحل متفاوتی دارد .بااینکه بافت فرش زمان بر است اما تنها عامل با ارزش کردن فرش نیست. عوامل مختلفی در ارزشمند شدن یک فرش وجود دارد از جمله این عوامل جنس وکیفیت بالای مواد مصرفی ،دارکشی مناسب وهمچنین عامل مهم دیگر پرداخت خوب فرش است. که اخرین مرحله از بافت فرش محسوب میشود. که این کار به دلیل اینکه ظرافت کار بالاست باید توسط استاد ماهر وبا تجربه صورت گیرد. اگر این مرحله به درستی انجام نشود ممکن است فرش آسیب ببیند وفرش بریده بریده شود. پرداخت فرش در گذشته با قیچی صورت میگرفته ودر زمان کنون از دستگاههای پرداخت با ظرافت بالا انجام میشود. هنر پرداخت همان هنر برجسته زنی است.
هنر پرداخت فرش؛گرفتن پرزهای اضافی سطح قالی به نحوی که سطح قالی صاف شود.
عمل پرداخت فرش سبب میشود که طرح ونقشه جلوه زیباتری پیداکند وبه دوصورت دستی وماشینی انجام میشود .در روش دستی ،از قیچی های مخصوص پرداخت ودر روش ماشینی از ماشین تراش های مخصوص عملیات پرداخت استفاده میشود.همچنین با ماشینهای اصلاح موزر نیز برخی پرداخت را انجام میدهند. پرداخت فرش اینگونه انجام میشود که دستگاه ماشین را به شکل دایره روی فرش میکشند وپرزهای اضافی گرفته میشوند.دستگاه موزر را از بالا به پایین میکشند وپرزها گرفته میشود.در فرشهای کوچک مانند تابلو فرشها مثلا حدود 10یا15سانتی متر را میتوان با دستگاه موزر پرداخت کرد. پرزهای فرش نباید زیاد گرفته شود زیرا به فرش آسیب میزند. برجسته زنی هنری تازه تاسیس است.اکنون بیشتر در تابلو فرشها مشاهده میشود.
نکاتی که در برجسته زنی مهم است؛
-هرتابلو فرش رامیتوان برجسته کرد ولی هرتابلویی با برجسته زنی زیبا نمیشود.
-برای انجام برجسته زنی لازم نیست ریشه ها بلند باشد .اندازه حدودی مناسب 3تا 3.5است.
-برجسته زنی توسط قیچی نیز صورت میگیرد ولی استاد کار باید ماهر باشد.
-روگیری فرش که نایده درنظر گرفته میشود با دست انجام میشود،چون دستگاههای این فرش روی فرش جا میگذاردوپرز فرش را میکند. استادکار پرداخت وروگیری فرش را روبه عقب لوله میکند. روگیری فرش را بادست وفقط با استفاده ازیک قیچی بزرگ انجام میدهد. اگر پرز فرش بیش از بلند باشد ،فرش کرک دار به نظر میرسد.در نتیجه نقشه فرش حال محوی پیدا میکند وبه خوبی دیده نمیشود. همچنین اگر پرز فرش کوتاه باشد فاصله ها وپودهای بین رج های گره زنی شده جلب توجه میکند. این کار نه تنها به زیبایی فرش لطمه میزند بلکه دوام وعمر ان را نیز کم میکند. در عمل پرداخت فرش سنگ زدن عمل دیگری است که به هنگام پرداخت ،گاهی روی فرش صورت میگیرد.بعد از انجام سنگ زدن فلس های الیاف پشم کاملا صیقلی شده وضمن اینکه رنگهای اضافی بر روی الیاف از بین میرود وفرش حالت مخملی وابریشمی پیدا میکند. ارتفاع پرز فرش ماند سایر مشخصات ویژه ان مانند گره وتعداد پود وطول ریشه از جمله فاکتورهای مهم برای تشخیص محل بافت فرش است وبرحسب عادت ومحل بافت میزان ان تغییر میکند.باید بدانیم ارتفاع پرزبا مرور زمان کاسته شده وبه اصطلاح فرش پاخورده شده ونتیجه ای که حاصل میشود این است نقشه وطرح ان تجسم وتجلی پیدا میکند.
نکته ای که ازنظر صرفه اقتصادی مهم است ،این است که فرشبافان میدانند که فرشهایی که پرداخت داده شده باشد قیمت بهتری به خریدار میفروشند. این در حالی است که هنگامی که خود فرشباف فرش را پرداخت میدهد خریدار روی ان عیب میگذارد واین گونه برداشت میکند که حتما مشکلی داشته که ان را پرداخت داده اند ازاین رو قیمت فرش را پایین میاورند. اما پرداخت دادن فرش یک عیب بزرگ دارد وان این است که چون حالت برجسته پیدا میکند کثیفی زیادی بین تار و پود فرش قرار میگیرد.
مسعود شنبه 06 مهر 1398
سلام فوق العاده است. فرش کاشان انقدر ارزش داره که مثل گوهر ازش نگهداری کنند.
مدیر پشتیبان یکشنبه 14 مهر 1398
سلام بله کاملا حق با شماست. از اینکه نظر دادید متشکرم