مرمت یا رفوگری فرش
رفو گری فرش واژه ای که امروزه کمتر کسی در مورد آن صحبت می کند یا اطلاعاتی دارد .رفو گری فرش در زمان قدیم رونق بیشتری داشت وحتی مردم بیشتر با این واژه بیشتر ارتباط برقرار میکردند .اما امروزه حتی اگر در مورد رفوگری از نسل جوان بپرسی نمی داند چه جواب بدهند .دلیل این است که امروزه به محض آسیب دیدن فرش ،از آن فرش دیگر استفاده نمی کنند وفرش جدیدی خریداری میکنند . در واقع رفو گری فرش یک جور نگهداری ومراقبت از فرش است .فرش کاشان به دلیل اینکه سابقه چند ساله دارد وهمچنین به دلیل اینکه فرش در کاشان بسیار تولید می شود رفوگری در کاشان هنوز پابرجاست .شاید گلیم یا گبه نیز رفو شود اما اطلاعاتی دراین رابطه نداریم .برای رفوگر تفاوتی ندارد که فرش ماشینی 1200شانه است یا فرش ماشینی 700شانه ،برای او این مهم است که فرش هنر دست است .
چه فرشی را باید رفوگری کرد ؟
رفوگری فرش چگونه؟
ابتدا کمی رفوگری را معنا کنیم .رفوگری فرش یعنی ترمیم وبهسازی قسمت های سوخته شده یا پاره شده یا بید زده .حرفه رفوگری ،حرفه ای است که حرف اول را تجربه می زند.
امااینکه چگونه این کار انجام می شود وچه وسایلی برای رفوگری فرش استفاده می شود ؟
ابزار هایی که در رفوگری فرش استفاده می شود عبارتند از:قلاب،قلاب پشت،چاقو بافت ،شانه رفوگری ،چنگال ،سوزن ،قیچی ،نخ ،پود وچله، میخ کش وغیره .
ابتدا فرش را از پشت بر روی چهار چوب قرار می دهند وسپس شخصی که رفوگری فرش انجام می دهد با استفاده از نخ های همرنگ خود فرش اقدام به تعمیر فرش می کند.در واقع رفو گر رنگ را از روی بقیه شیرازه های فرش انتخاب می کند .چله اول واخر فرش مهم است درصورتی که ازبین رفته باشد باید آن را ترمیم کرد .اما برخی رفو ها سخت تر هستند وحتی نیاز به مهارت خاصی دارند مثل رفو گری فرش بید خورده .
نکته ی دیگری که دراین میان وجو دارد این است که قسمت های پاره وسوخته باید بادقت رفو شود نکته ای بسیار مهم است این است که حتما رنگ ونقشه انتخاب شده نباید با نقشه ورنگ اصلی متفاوت باشد .
برای ترمیم جرخوردگی فرش باید محل جر خورده را از پشت با ماژیک علامت گذاری کنند .اگر خیلی عمیق بود باید با تیغ بریده شود وترمیم شود .در بحث رفوگری فرش ،رفوگر علاوه براحرفه رفوگری فرش باید در خصوص رنگ رزی نیز مهارت داشته باشد تا در قسمت تهیه رنگ به مشکل برنخورد .حال اگر در مراحل اخر مشاهده شد که رنگ فرش با دیگر نخ ها متفاوت است باید بعد از اتمام عملیات ترمیم ازقیچی زدن کیله کشیدن واتو زدن از آن رنگ ها استفاده کند .
رفو گری فرش تنها رفوی فرش نیست بلکه رفوگر باید در زمینه طرح ونقشه ورنگ فرش نیز اطلاعات کافی داشته باشد وتسلط کامل بر طریقه بافت فرش داشته باشد.
در زمینه رفوگری،جالب است بدانید که آسیب های موجود در فرش دسته بندی میشوند وبر اساس اینکه این نوع آسیب دیدگی در چه سطحی است تقسیم میشوند. اسیب دیدگی از سطح سه که در واقع آسیب دیدگی کم است در واقع پایین ترین سطح است شروع می شود واسیب دیدگی سطح دو ،اسیب دیدگی متوسط است واسیب دیدگی سطح یک آسیب دیدگی شدید است تقسیم میشوند .
اسیب دیدگی سطح سه از قبیل تغییر نخ های بخشی از فرش وتغییر ریگ ورفع لکه های کوچک که با هزینه پایین قابل مرمت است .
آسیب دیدگی سطح دو از قبیل ساییدگی ،خوردن سطح فرش توسط بید ،سرنخ درفشی است .
آسیب دیدگی سطح یک که رفع آسیب بسیارسخت است وهزینه ووقت زیادی را می برد این آسیب ها شامل سوختگی ،پارگی وپوسیدگی است .
اما یکسری از آسیب دیدگی های فرش وجود دارد که توسط رفوگر فرش انجام می شود که شامل انچه که در قبل گفتیم نمی شود.
آسیب دیدگی به اسم سرکجی
این نوع اسیب دیدگی بیشتر درفرش های دست بافت دیده می شود که هنگامی که یک فرش دست بافت تمام می شود وبه اصطلاح قالی پایین می اید در بعضی مواقع مشاهده می شود که به علت سفت یاشل بودن چله ها در دوطرف دار یا اینکه گره کج شده اند وکناره های ان حالت جمع شده می گردد .چه دلایلی این مشکلات را به وجود آورده ؟ بافنده در تعمیر نخ های مورد مصرف توجهی نداشته که این باعث می شود زحمت چندین ماهه یا حتی چند ساله اش به هدر برود .رفع این عیب هنگام بافت با رعایتی اصولی ازجمله متعادل نمودن کشش چله ها بر روی دار امکان پذیر است .در این جاست که اگر شخص بافنده در اتمام کارش فهمید که چه کار کرده رفوگری فرش به داد او می رسد وسرمایه اش را دوباره به او برمیگرداند .زیرا درصورتی که فرش توسط رفو گر فرش درست نشود آن فرش خر یداری نخواهد داشت یا درصورت خرید خیلی پایین تر از قیمت اصلی اش فروخته خواهد شد .
اسیب دیدگی چروکیدگی فرش
زمانی که تاروپود پشمی برخی از فرش های ایلیاتی در اثر مرور زمان حالت کش امده پیدا می کند و در نتیجه قسمتی از فرش چروکیده می شود .اگر فرش این گونه اسیب را دید چاره ای برایش وجود ندارد فقط می توان ان قسمن چروکیده را کمتر از رویش رفت وامد کرد .حال اگر در میانه فرش باشد به وسیله دستگاه های مخصوص تاروپود کشیده می شود وصاف می شود البته ممکن است جواب ندهد.
شیرازه دوزی
در حیطه رفوگری فرش ،رفوگری شیرازه مهمترین بخش است زیرا در صورتی که شیرازه فرش ازهم بپاشد کم کم کل فرش از بین می رود .
لبه های جانبی فرش مثل بالا وپایین فرش بیشتر در معرض ساییدگی قرار دارند به همین دلیل با دوخت وتاباندن یا رشته از کلاف نخی جداگانه متناسب بارنگ ونوع قالی عمل ترمیم واستحکام بخشیدن به لبه های فرش انجام میشود .رفوگری فرش این بخش را نیز در برمیگیرد .
از جمله عواملی که می تواندبه فرش اسیب بزند وفرش را نیازمند رفوگری فرش کند :
اورژانس فرش
انچه که در بالاگفته شد نشان از اهیمت کار رفوگری فرش دارد در واقع کار پر زحمت وکم در امدی است که ارزش بالایی دارد . رفوگری فرش را می توان ارژانس فرش نامید که رفوگری فرش در واقع مراقبت از فرش های بیمار است .
انچه که گفته شد بیشتر برای رفوگری فرش ماشینی بود اما در اواخر مقاله به رفوگری فرش دست بافت اشاره هایی شد .
بیماری رفوگران
اما چه بیماری هایی رفوگران به آنها مبتلا می شوند؟
رفوگران به دلیل این که محیط کار مناسبی ندارند به بیماری های اسکلتی مبتلا می شوند.در واقع یکی از شایع ترین بیماری های اسکلتی می توان به کمر درد اشاره کرد .اما ناحیه های از بدن مثل گردن وشانه وآرنج ومچ دست ها دچار درد می شود شاید می توان گفت که حتی اگر رفوگری فرش درامد بالایی داشته باشد ارزش این را ندارد که سلامتی شخص را به خطر بیاندازد البته این نظر شخصی من است اکثر رفوگران به این درد ها مبتلا می شوند .
در این حالت با بیمارشدن رفوگر وضعیت کار او نیز دچار مشکل می شود وبه این ترتیب کیفیت کار رفوگری فرش پایین میاید وبه این ترتیب به بهترین نحو ممکن فرش رفو نمی شود .
تحقیقات نشان می دهد که رفوگران فرش ایرانی به ترکیه مهاجرت کرده اند در همین راستا خانم آقا پور نماینده مجلس گفته است که فرش هایی را که در سالهای قبل به دنیا فروختیم وحال نیاز به رفو دارند ولی به دلایلی اجازه وارد به کشور را ندارند رفوگران را ترغیب کرده که به ترکیه مهاجرت کنند .به این ترتیب که پیش می رویم کشور درزمینه رفوگری فرش نیز در چندسال آینده دچار مشکل خواهد شد .مسولان گرامی کشور، حمایت کننده این مردم باشید .
