نخ جوت وکنف
یکی از نخ هایی که در بافت فرش مورد استفاده قرار میگیرد نخ جوت است.حتی خیلی ما اسمش را نشنیده ایم .البته نخ جوت نام دیگری نیز دارد : چتایی و جپت. برخی ازشرکت های تولید فرش ماشینی درکاشان از نخ جوت استفاده میکنند .این نخ ظرافت وزیبایی ولطافت دارد و بیشتر در فرش فانتزی وعروسکی به عنوان پود فرش استفاده میشود. اما درهمین حیطه فرش اگر بیشتر دقت کنیم میبینیم که در بافت سجاده های مساجد نیز استفاده میشود الیاف گیاهی که درفرش بافی مورد استفاده قرارمیگیرند تنها جوت وپنبه هستند .از نخ جوت در قسمت ریشه فرش ماشینی1200شانه وفرش ماشینی 1000شانه و فرش ماشینی700 شانه ممکن است استفاده شود.
منشأ جوت
جوت یا کنف هندی گونه ای گیاه است که طویل ونرم وبراق است که می توان ان را به نخ مستحکمی تبدیل کرد و مورد استفاده قرار داد .کشت این گیاه به صورت سالانه است.در شرایط آب وهوایی گرم ورطوبت 70-80% بارندگی هفتگی 5-8سانتی متر ودرجه 20 تا 40درجه سانتی گراد رشد میکنند.بزرگترین تولید کنندگان این نخ بنگلادش وهند هستند.
چتایی نام دیگری است که براین گیاه گذاشته اند .قد این گیاه به حدود 3 متر میرسد . جوت از مواد سلولزی تشکیل شده است که جزء فیبر گیاهی است واز لگینین تشکیل شده است که جزءاصلی الیاف چوب است ،که مانند گیاهان دیگر ساقه ،پوست ساقه،برگ ومیوه می باشد. از ساقه چوبی برای سوخت ودر صنعت کاغذ سازی استفاده میکنند.لایه ای از الیاف نرم در پوست ساقه وجود دارد که نخ جوت حاصل ان است. چوب میانی ان استوانه نسبتا قطور است که از الیاف چوبی کوتاه تشکیل شده است.مغز این چوب حالت چوب پنبه دارد. از برگ های ان برای غذای دام استفاده میکنند .میوه این درخت حالت کپسول لوکولیسید بیضی شکل ونوک تیز وکرک داراست واندازه ان نصف کاسبرگ است. هر کپسول 5برچه داردکه در داخل هر برچه دست کم یک دانه وجود دارد وبذر ان دارای 20 %روغن خوراکی است.از بخش های پایینی گیاه در تولید محصولات کنفی با کیفیت پایین تروارزان تر استفاه میکنند .شفافیت این گیاه مانند ابریشم است. برای تولید نخ جوت زحمت زیادی کشیده میشودواز طرفی قیمت پایینی دارد.چتایی تجاری رنگ زرد وقهوه ای متمایل به خاکستری است.چتایی مرغوب زیر دست نرم وصاف هستند .از این لیف در ساخت گونی وطناب استفاده میکنند .یکی از ویژگی های این نخ این است که در طبیعت قابل تجزیه است .به دلیل درخشنده بودن این الیاف ،با نام الیاف طلایی شهرت گرفته است .بعد از کتان دومین رتبه در میان الیاف گیاهی ،جوت است، که دارای مصرف جهانی در موارد مختلف است.از مزیت هایی دیگری که دارد،این است که عایق وضد الکتریسیته ساکن است وهمچنین میتوان با سایر الیاف طبیعی ومصنوعی ان را ترکیب کرد.از موارد استفاده نخ جوت در تولید پرده ،پوشش صندلی ،قالیچه،گلیم وصنعت پارچه می باشد.از دیگر تولید کنندگان نخ جوت بعد از هند وبنگلادش می توان به چین ،میانمار،ازبکستان ،نپال ،ویتنام ،مصر،تایلند اشاره کرد.در ایران نیز تولید نخ جوت درشمال رواج داشته است که به دلیل مقرون ه صرفه نبودن متوقف شد .از ویژگی های دیگرنخ جوت این است که رنگ پذیری دارد وبرای همین این نخ را در رنگ های متنوع تولید میشود. از جمله موارد استفاده در فضای منزل میتوان در سرویس بهداشتی فرنگی است که دلیلش این است که خیسی را در خود نگه نمیدارد .چون حالت طبیعی دارد محیطی دوست داشتنی وطبیعی برای منزل شما فراهم میکند.زیبای خاص خود را داردوبه دلیل لطافتش محبوب است. در ایران کاربرد عمدهنخجوت در پود فرش ماشینی است .نکته ای دیگر که حايز اهمیت است این است که نخ جوت مصرفی درفرش به مدل ماشین بافندگی بستگی دارد وبه چهار گروه CRT،CRM،CRXوCBتقسیم میشوند .نخ های جوت گرید CRXظریفتر وCBها ضخیم تر هستند .
کنف چیست ؟
این گیاه در مناطق گرم ونیمه گرمسیری رشد میکند .در برابر سرما حساس است کمترین دمایی که میتواند درآن رشد کند 12 درجه سانتی گراد است.مناسبترین درجه برای رشد 25تا30درجه سانتی گراد است. درفصل تابستان میتواند 35 تا40درجه راتحمل کند در مسیر وزش باید نباید باشد .حداکثر رطوبتی که میتواندتحمل کند 82درصد است.
تفاوت جوت باکنف
این دولیف طبیعی هستند ودارای تشابهات زیادی نیز هستنداما یکی نیستند .هردوریشه گیاهی دارند هرکدام از یک گیاه خاص با خصوصیات فیزیکی متفاوت به دست می ایند .دانه کنف عملکرد یک روغن نباتی خوراکی را دارد.روغن بذر کنف برای لوازم آرایشی ،روان کننده های صنعتی وهمچنین سوخت زیستی استفاده میشود.برگ های گیاه کنف شبیه اسفناج است .حتی از برگ های جوان در سالاد استفاده میشود.برگ الیاف کنف را برای گونی بافی استفاده میشود.ازاین الیاف حتی برای بسته بندی کالاهای فله نیز استفاده میشود حفاظت از اشعه ماوراء بنفش ضد استاتیک است .نام تجاری کنف kenafوhempنام تجاری شاهدانه الیاف وjute لیف نام تجاری جوت است.
فرایند تولید
این فرایند تولید نخ جوت ، شامل مراحل مختلف مانند رتینگ ،تطبیق محیطی،ریسندگی و....می باشد.در این فرایند پس از مرحله جداسازی جوت از ساقه (رتینگ) ،جوت مدت 48 ساعت تا 72 ساعت در محیط قرار میگیرد وسپس به کاراخانه جهت انجام فرایند ریسندگی فرستاده میشود . سیستم ریسندگی مداومجوت شامل مراحلی است که در هر مرحله اعمال خاصی روی الیاف صورت میگیرد. باتوجه به اینکه نخ های جوت با الیاف کوتاه در نخ از جنس جوت به صورت قابل توجهی وجود دارد که به همین دلیل توزیع طولی نامتناسب از الیاف در این نوع نخ قابل مشاهده است. همین موضوع خود سبب اختلاف خواص انواع نخ جوت تولیدی شود.این نکته نیز مهم است که پرزدهی بالای این الیاف بخاطر الیاف کوتاه است.
عملیات اساسی
عملیاتی که برروی لیاف جوت صورت میگیرد تا به نخ قابل مصرف کارخانه ها درآید به شرح زیر است ؛
1)نرم کننده ؛این مرحله توسط خمش وپیچش های مکرر صورت میگیرد والیاف جوت زیر وسفت به الیاف قابل انعطاف وتمیز تبدیل میشود.
2)پرزدهی ؛این مرحله توسط عوامل میکروبی اولیه که درجوت خام وجود دارد بعد از کاربرد امولسیون آب و روغن .هدف ازاین مرحله این است که مقاطع الیاف در ساختار مشبک جوت خام نرم شود و برای رسیدن به یک شکاف طولی وشکست مورب الیاف درطول عمر کاردینگ
3)کاردینگ ؛توسط غلتک های سوزنی وکاردهای مشخص صورت میگیرد ودرطی دومرحله انجام میشود. هدف ازاین مرحله تولید موتوفیلامنتها که توسط شکستن تصادفی ساختمان مشبک جوت خام جهت ترکیب بهتر درجه های مختلف جوت
4)کشش ؛این مرحله توسط مکانیسم کشش گیل درسه یا چهار مرحله صورت میگیرد؛هدف از این مرحله باریک کردن تدریجی فتیله توسط کشش مرحله به مرحله به منظور تولید فتیله نسبتا منظم وایجاد ترکیب مناسب توسط دولا وموازی کردن الیاف
5)ریسندگی؛این مرحله توسط مکانیسریسندگی فلایر ورینگ صورت میگیرد؛هدف از این مرحله این است که تاب دادن نخ بعد از آخرین مرحله کشش برای بدست اوردن نمره نهایی نخ،کشش غلتکی الیاف (اینگونه صورت میگیرد که الیاف روی هم می لغزند)برای نخهای ضخیم وکشش نواری برای نخهای ظریف.
استحکام نخ
استحکام نخ در شماره مشخص به عواملی مثل مقاومت ،توزیع طولی الیاف ،تعداد نقاط نازک میزان بی نظمی نقاط نازک وابسته است .در طی مرحل تاب دادن نخ جوت ،الیاف بلندتر منجر به ایجاد ساختار پیچیدهدر نخ به واسطه پدیده مهاجرت شده ودر نقاط مرکب ومضاعف گیر داده میشوند که این نیز خود تاثیر به سزایی در استحکام الیاف جوت دارد.
انواع مختلف نخ جوت
امروزه به منظوز توید نخ های جوت از تکنولوژی های مختلفی استفاده میشود،که باتوجه به تکنولوژی های مورد استفاده،می توان نخ های مختلف ومتنوعی تولید نمود. به شرح این انواع مختلف نخ جوت می پردازیم.
1)نخهای متنوع
2)نخ های ظریف
3)نخهای سنگین تر (80 LBSتا 45 LBS)
4)نخ جوت صد درصد(دارای رنج نمره از 4 LBS تا 45 LBS)
5)ریسمانهای وطنابها
6)نخ های ظریف –دارای نمره 4 LBS وپایین تر
7)نخهای تجاری
8)نخهای فنی
9)نخهای مخلوط
10)نخهای مخصوص مانند حجیم وپوششی وفنسی وغیره